Τhe anthropic principle
Από
τα αρχαία χρόνια ο άνθρωπος καθώς παρατηρούσε τον έναστρο ουρανό αντιλαμβανόταν
την σχέση του με το αχανές διάστημα και ένιωθε
μικρός και ασήμαντος. Με το πέρασμα των αιώνων και την ανάπτυξη της
τεχνολογίας, ο άνθρωπος ήρθε αντιμέτωπος με ακόμα μεγαλύτερες αποκαλύψεις. Η διατύπωση
και η απόδειξη του ηλιοκεντρικού συστήματος έθεσε τον άνθρωπο από το κέντρο του σύμπαντος στο περιθώριο. Είχε βέβαια την ψευδαίσθηση πώς μπορούσε να αποκαταστήσει
τη κυρίαρχη θέση του στο σύμπαν δίνοντας εύκολες επιστημονικές εξηγήσεις για όλα τα ερωτήματα
που αφορούσαν τη δημιουργία ζωής. Οδηγήθηκε έτσι στο συμπέρασμα πώς όλες οι
δυνάμεις του σύμπαντος συνεργάστηκαν – συνωμότησαν και κατάφεραν να
δημιουργήσουν νοήμονα όντα και πως αυτό το γεγονός δεν ήταν αποτέλεσμα τυχαίων
συμβάντων. Μέσα από κάποιους κύκλους επιστημόνων
θεμελιώθηκε η «ανθρωπική αρχή» , μια θεωρία που επανατοποθετούσε τον
άνθρωπο στο κέντρο του σύμπαντος και η
οποία υποστήριζε ότι το σύμπαν μας δεν
είναι μια μηχανή , αλλά έχει σκέψη και νόηση και μπορεί να μεταμορφώνει την
ανόργανη ύλη σε όντα με αυτογνωσία.
Για να στηρίξει αυτή τη θεωρία,
έβγαλε κάποια «πρόχειρα» αλλά βάσιμα συμπεράσματα μέσα από ορισμένες… συμπτώσεις.
Για παράδειγμα: Ο μικρότερος φυσικός χρόνος που μπορεί να λάβει χώρα ένα γεγονός είναι
10 -14 sec (τυπικός χρόνος πυρηνικών αντιδράσεων)
και ο μεγαλύτερος φυσικός χρόνος είναι η ηλικία του σύμπαντος 5Χ1017 sec , τότε ο μέσος όρος τους είναι 1 λεπτό , όσο
μπορεί να κρατήσει την αναπνοή του ένας άνθρωπος. Το πρωτόνιο έχει μάζα 2X10-24gr ενώ
ένα αστέρι σαν τον ήλιο μας έχει μάζα 2Χ1033
gr ο μέσος όρος τους είναι 60 κιλά όσο περίπου
και η τυπική ανθρώπινη μάζα. Επίσης μια
μικρή διακύμανση στις τιμές των φυσικών σταθερών θα δημιουργούσε ένα τελείως
εχθρικό σύμπαν. Αν στα πρώτα λεπτά της δημιουργίας του σύμπαντος οι πυρηνικές δυνάμεις ήταν ισχυρότερες όλο το
υδρογόνο θα είχε μετατραπεί σε βαριά στοιχεία και δε θα έμενε αρκετό υδρογόνο
που αποτελεί πηγή ενέργειας για τα αστέρια. Αν η πυκνότητα του σύμπαντος ήταν πολύ μικρότερη
, πιθανότατα δε θα μπορούσαν να
δημιουργηθούν γαλαξίες , ενώ αν ήταν μεγαλύτερη το σύμπαν θα ζούσε πολύ
λιγότερο και δε θα προλάβαινε να σχηματίσει ανεπτυγμένη ζωή. Αν, για παράδειγμα, η πιθανότητα εκπομπής ή απορρόφησης φωτονίων από τα
ηλεκτρόνια ήταν απειροελάχιστα μεγαλύτερη ή μικρότερη, τα άστρα ή θα είχαν
εκραγεί ή δε θα μπορούσαν να μετατρέψουν το υδρογόνο και το ήλιο σε άνθρακα και
οξυγόνο. Ο διάσημος Άγγλος αστρονόμος
Sir Fred Hoyl αναφέρει
την κατά προσέγγιση ισορροπία των ατόμων οξυγόνου και άνθρακα. Και τα δύο είναι
απόλυτα αναγκαία στους ζωντανούς οργανισμούς και πρέπει να περιέχονται σ'
αυτούς σε σχεδόν ίδιες ποσότητες. Περισσότερος άνθρακας θα εμπόδιζε τον σχηματισμό πολλών ουσιών
από τις οποίες εξαρτάται η ζωή, όπως το έδαφος και οι βράχοι, ενώ μεγάλη
ποσότητα οξυγόνου θα κατέκαιε κάθε ανθρακούχο ουσία που θα συναντούσε. Μετά
τη δημιουργία ζωής στο πλανήτη μας αν οι οργανισμοί ήταν πολύ μικροί δε θα
είχαν αναπτύξει τη διαθέσιμη ποσότητα μυαλού απαραίτητη για περιέργεια ,
στοχασμούς , φαντασία , νόηση. Αντίθετα αν οι οργανισμοί ήταν πολύ μεγάλοι, ο
αριθμός του θα ήταν μικρότερος γιατί δε θα έφθαναν τα αγαθά του πλανήτη για να
τους θρέψουν επαρκώς. Θα ζούσαν περισσότερο αλλά δε θα είχαν πολλές ευκαιρίες
για εξέλιξη.
Εύκολα συνάγεται το συμπέρασμα πως αν υπήρχε μια μικρή μεταβολή το
σύμπαν θα ήταν τελείως διαφορετικό. Το ανθρωπικό αξίωμα
ουσιαστικά δίνει την ικανοποίηση στον άνθρωπο πως κάποιο ρόλο παίζει μέσα στο
αχανές σύμπαν και ότι ίσως o άνθρωπος να αποτελεί σκοπό της δημιουργίας του.
Ο J. Wheeller θεωρητικός φυσικός και υποστηρικτής της
ανθρωπικής αρχής είπε : « Το σύμπαν είχε την ανάγκη να δημιουργήσει τον άνθρωπο
για αντιληφθεί τον εαυτό του μέσω του δημιουργήματός του». Η ανθρωπική αρχή
είναι σίγουρα μια προβολή των ενδόμυχων φόβων και επιθυμιών του ανθρώπου, εμπεριέχει
στοιχεία μεταφυσικά και προέκυψε από την ανάγκη του να επανακάμψει και να ανασυρθεί
σε μια θέση περίοπτη όπως η θέση που κατείχε τόσα χρόνια μέσα απ’ τη κοσμοθεωρία των θρησκειών.
Οι τελευταίες ανακαλύψεις έρχονται να ανατρέψουν αυτή τη θεώρηση.
Σύμφωνα με τα τελευταία δεδομένα του διαστημικού τηλεσκοπίου Kepler έχουν
βρεθεί πάνω από 1000 εξωπλανήτες σε 800 πλανητικά συστήματα σαν του Ήλιου μας
και ο αριθμός συνεχώς αυξάνεται. Βέβαια
οι αναζητήσεις μας διακρίνονται από ένα είδος βιολογικού σωβινισμού, γιατί
αναζητούμε μορφές ζωής σύμφωνα με τον δικό μας ορισμό και ερμηνεία της έννοιας
«ζωή». Μας είναι δύσκολο να αντιληφθούμε τη βιωσιμότητα άλλων μορφών ζωής σε
πλανήτες ή σε σύμπαντα με διαφορετικές
συνθήκες. Ως εκ τούτου, έχουμε ισχυρό λόγο να αμφιβάλλουμε ότι η ανθρωπική αρχή
μπορεί να επιβάλει περιορισμούς στην αντίληψη των μηχανισμών που επιτρέπουν τη
δημιουργία ζωής. Η διατύπωση άλλωστε των θεωριών της σχετικότητας και της κβαντομηχανικής,
συνιστούν ένα σύμπαν χαοτικό όπου η εξέλιξη δεν εξαρτάται από συγκεκριμένους αιτιοκρατικούς
μηχανισμούς , αλλά από απροσδιόριστους
και διαφορετικούς συνδυασμούς γεγονότων.
Παπαδημητρίου Θανάσης
Πηγές: « Περί αστέρων και
Συμπάντων» , Ξανθόπουλος Βασίλης
« Η κόμη της
Βερενίκης», Γραμματικάκης Γεώργιος
Wikipedia.com
Eλεύθερη
εγκυκλοπαίδεια
www.physics4u.gr
Το παρόν άρθρο αναδημοσιεύεται από την εφημερίδα "Ιδεογραφία" του Εναλλακτικού Πολιτιστικού Εργαστηρίου.
